سیزدهمین پیش همایش «همایش بین المللی اندیشه های علامه طباطبایی در المیزان با عنوان "حکمت سیاسی اجتماعی علامه طباطبایی" که در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این همایش گفت: فلسفه محض علامه طباطبایی کاملا ظرفیت بازتولید دارد و قابل استفاده در حل مشکلات فلسفه سیاسی است همچنین فلسفه حکمت اجتماعی ایشان را می توان بازسازی و حتی نوسازی کرد.
به گزارش بخش خبر و اطلاع رسانی همایش ، علیرضا صدرا عضو هیات علمی دانشگاه تهران در سیزدهمین پیش همایش از همایش بین المللی عنوان کرد: علامه طباطبایی یکی از خورشیدهای آسمان حکمت در دوران جدید ایران است که آثار وی را می توان در چهار دسته فلسفه محض، فلسفه اجتماعی، معرفت شناسی و بحث های سیاسی تقسیم بندی کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران عنوان کرد: علامه طباطبایی فیلسوف در حالی که فیلسوف محض است، فلسفه محض وی با رویکرد سیاسی و اجتماعی بود و توجه ویژه ای به نیازهای فکری و اجتماعی جامعه داشت و مسائل جامعه را پاسخ می‌دهد.
وی با بیان این که گرایش اجتماعی علامه طباطبایی بسیار بالاست اظهار داشت: علامه طباطبایی در مواجهه با مسائل جهانی به ویژه بحث مارکسیسم که در زمان حیات وی در ایران غلبه داشت و سیطره علمی پیدا کرده بود به شدت وارد بحث های اجتماعی می‌شود.
صدرا خاطرنشان ساخت: به نظر می رسد که در فلسفه اجتماعی علامه طباطبایی را باید جزء مؤسسین و صاحب مکتب دانست که مسائلی را که مطرح می‌کند ابتکاری است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: علامه طباطبایی مسائل اجتماعی را که مربوط به سیاست است گسترش دادند و فلسفه محض وی ظرفیت تداوم و تأسیس یک حکمت سیاسی را در جامعه دارد در حالی که علامه جعفری یک فیلسوف سیاسی است که دغدغه ایشان حکومت و رهبری است.
وی بیان داشت: علامه مطهری که از شاگردان علامه طباطبایی و امام خمینی (ره) بود با این که فردی سیاسی بود ولی مطالبی که ارائه داد بیشتر جنبه اجتماعی داشت، همچنین وی کار علامه طباطبایی و امام راحل (ره) را تداوم بخشید و فلسفه اجتماعی ایشان مکمل بحث های علامه طباطبایی است.
صدرا تأکید کرد: فلسفه محض علامه طباطبایی کاملا ظرفیت بازتولیدی دارد و قابل استفاده در حل مشکلات فلسفه سیاسی است ولی این ظرفیت را دارد که تداوم یابد و تکمیل و بازتولید شود، همچنین فلسفه حکمت اجتماعی ایشان را می توان بازسازی و حتی نوسازی کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان این که بنیان های فلسفه اجتماعی را می توان در کتاب های علامه طباطبایی مشاهد کرد گفت: علامه طباطبایی در حکمت مدنی نیز وارد می‌شود که پایه اجتماعی ایشان در این قسمت برجسته و شاخص است.
وی با بیان این که معرفت شناسی علامه طباطبایی حلّال معرفت شناسی سیاسی است عنوان کرد: معرفت شناسی سیاسی علامه از نظر بنیادی و نظام مند بودن در تاریخ معاصر بی بدیل است و نمونه دیگری به این جامعیت نداریم.
صدرا افزود: اگر بخواهیم نظریه اصیلی از علامه داشته باشیم نظرات معرفت شناسی وی بسیار قوی است و فلسفه اجتماعی سیاسی وی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
وی با بیان این که نظریه استخدام علامه از نظریه‌های مهم وی است اظهار داشت: نظریه استخدامی نظریه مشارکتی را مطرح می‌کند و از آنجا که ظرفیت بالایی دارد می تواند بسیاری از مشکلات روابط اجتماعی را حل کند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: علامه طباطبایی در این نظریه هشدارهایی می‌دهد که تفسیر غلطی از آن صورت نگیرد و این نظریه نشان می‌دهد که علامه به بحث های سیاسی کاملا آگاهی دارد، همچنین این نظریه می تواند با مسئله ولایت پیوند داشته باشد.
صدرا با بیان این که منظور از حکمت، حکمت اسلامی است عنوان کرد: حکمت علامه طباطبایی ادامه و استمرار حکمت اسلامی است که حکمت توحیدی، متعالی و راستین است که درایران تولید شد و سپس به یونان رفت و دوباره به جهان اسلام برگشته است.
مرتضی یوسفی راد در ادامه این همایش گفت: این سوال پس از دوران مشروطه ایجاد شد که آیا اسلام توان پاسخگویی به سوالات و نیازهای روز در حوزه سیاسی و اجتماعی را دارد.
وی افزود: پس از ظهور فیلسوفان نسل جدید در عصر پهلوی دوم، دفاع جدی از اسلام و قابلیتهای اسلامی در خصوص پاسخگویی اسلام به نیازهای جامعه ایجاد شد.
یوسفی راد بیان داشت: علامه طباطبایی به خوبی توانسته است با رویکرد فلسفی دین را تببین کند و از آن در حوزههای مختلف علمی و فلسفی دفاع کند و درعین حال که از نوصدراییان است در عرصههای تفسیری هم تواناییهای استثنایی داشتند.
این استاد دانشگاه گفت: ایشان در دستگاه فلسفی خود به مفهوم برابری در زندگی سیاسی و اجتماعی میپردازند؛ برابری اگر چه توسط فلاسفه اسلامی ما بیان شده بود که بیشتر آنها به عدالت پرداخته بودند، ایشان این مفهوم را میپروانند.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: نحلههای فکری جهان در تفکرات مارکسیستی و لیبرالیستی به مفهوم برابری پرداختند که هرکدام از طرف خود به تفسیر آن میپردازند.
وی گفت: مرحوم علامه رویکرد جامعیت اسلام را بیان میدارد و در مقوله عدالت آن را تبیین می‌کند؛ علامه اسلام را فلسفه زندگی مطرح میکنند؛ ایشان با رویکرد کلامی در بحث عدالت وارد می‌شود و متفاوت از ادبیات فیلسوفان گذشته ما در چیستی عدالت ایشان از بحث حسن عقلی در بحث کلامی وارد می‌شود.
یوسفی راد خاطرنشان کرد: علامه، عدالت را به معنی وضع شی حسن و نیکو در یک جایگاه شایسته میداند؛ عدالتی که علامه آن را متفاوت با عدالت رویکرد غربی و مارکسیستی بیان می‌کند، با اعتدال عینیت می‌یابد.
وی گفت: یک پایه اصلی استدلال علامه حکمت و پایه دیگر اعتدال و شریعت است که در جایگاه فلسفی ایشان هم حکمت و هم شریعت جایگاه خاصی دارند.
یوسفی راد خاطرنشان کرد: جهت‌گیری ایشان در عرصه معاصر ورود ایشان به عدالت اجتماعی است، زیرا نظریه استخدامی که مرحوم علامه مطرح کردند، به اقتضای ماهیت استخدامی ایشان است.
همچنین حجت الاسلام احمد یزدانی مقدم، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در سیزدهمین پیش همایش از همایش بین المللی اندیشه های علامه طباطبایی(ره) به مسأله «اعتباریات و فلسفه سیاسی اسلامی از دیدگاه علامه طباطبایی» پرداخت و گفت: نظریه ادراکات اعتباری، مسأله ای پردامنه است و در مقالات اصول فلسفه و روش رئالیسم، حجیم ترین مقاله را تشکیل می دهد که این مقاله باز گویی و بازسازی رساله اعتباریات علامه طباطبایی(ع) است.
وی با اشاره به پیشینه این نظریه، افزود: بنابر گمان شهید مطهری، این نظریه از اصول به فلسفه آمده و ریشه در نظرات شیخ محمد حسین اصفهانی(ره) و استاد علامه دارد.
این استاد حوزه علمیه به حوزه های این نظریه اشاره کرد و اظهار داشت: در مقاله اصول فلسفه و روش رئالیسم، این نظریه، جایگاه معرفت شناسی دارد، در همین مقاله علامه به رسالت فلسفه اشاره می کند که وجود شناسی یا هستی شناسی است، علامه در رساله اعتباریات، جنبه خودشناسی این نظریه را نیز بیان می دارد، از دیگر جنبه های این نظریه علم شناسی و خداشناسی است.
وی ادامه داد: از گذشته مسأله ای مطرح بوده که آیا علامه این نظریه و برخی دیگر از نظریه های فلسفه سیاسی را بر اساس مبانی اسلام بیان کرده یا این که این نظریه ها متأثر از دیگران و غرب است، با توجه به سخنان و نظم مباحث ایشان متوجه می شویم که آثار علامه بر اساس مبانی اسلام منتشر شده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به انواع علم از دیدگاه علامه، بیان داشت: علمی که صرف نظر از وجود انسان موجود باشد را علم نظری و علمی که در جهان خارجی چیزی را پدید می آورد، علم عملی نامیده می شود.
وی ابراز داشت: در آثار فارابی و بوعلی آمده است که احکام عقلی ثابت هستند و جوامع در شرایط متغیر قرار دارند، چگونه باید برای جوامع قانون هایی را وضع کرد، نظریه ادراکات اعتباری به این مسأله پاسخ می دهد که اعتباریات به دو نوع ثابت و متغیر تقسیم می شوند، این که گفته می شود برخی از اعتباریات ثابت هستند نسبت به متغیر ثابت هستند؛ بنابر این خود این اعتباریات ثابت هم متغیر هستند.
حجت الاسلام یزدانی مقدم خاطرنشان کرد: علامه با توجه به توانمندی در فلسفه سیاسی اسلامی، نظریه ای را تولید کرد که در مسائل مختلف سیاسی و اسلامی مشکلات جامعه را حل می کند.
وی با اشاره به نظریه استخدام، افزود: موجود ناطقه در خدمت موجود غیر ناطقه قرار نمی گیرد بلکه بر این موجودات تسلط دارد، این قضیه منجر به نظریه استخدام می شود و به دنبال آن اجتماع وجود دارد که این اجتماع بدون عدالت پا برجا نمی ماند، این دیدگاه فارابی است که علامه نیز هم فکر با او است.
این پژوهشگر حوزوی به دیدگاه علامه طباطبایی(ره) در این زمینه اشاره و خاطرنشان کرد: همه اقسام استخدام مانند استخدام مذموم مورد قبول نیست بلکه استخدام باید طرفینی باشد، انسان بر اساس اعتبار استخدام به اعتبار حسن اجتماع می رسد.
وی در پایان با اشاره به مقام والای علامه و شهید مطهری، اظهار داشت: اگر یک فیلسوف غربی نظریات علامه را مطرح میکرد، بیشتر به آن توجه می شد، اما متأسفانه توجه خاصی به آن نمی شود.
برگزاری میزگرد علمی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه از دیگر برنامه های این پیش همایش بود که به سوالات حاضران نیز پاسخ گفتند.
